Aan de vooravond
Een autobiografisch toneelstuk van Eli Asser over de patiënten en verzorgers van de joods psychiatrische inrichting 'Het Apeldoornsche Bosch' aan de vooravond van de deportatie naar Auschwitz. Een theaterstuk over zijn meest dramatische oorlogservaring, ruim een halve eeuw geleden.
Dit toneelstuk, over een van de meest aangrijpende gebeurtenissen in de geschiedenis van Apeldoorn, ging afgelopen seizoen 2021-2022 voor het eerst in Apeldoorn in premiere en was meteen een daverend succes.
Het verhaal moet, ook of misschien wel juist in deze tijd, nog steeds verteld. Bovendien worden wij niet allemaal voor zulke ingewikkelde keuzes gesteld in ons leven… of het nu gaat om leven of dood, of de toekomst van onze (klein)kinderen. Daarom slaan stichting Jori Hermsen Producties, Theater Orpheus en Theater Vooropleiding Amersfoort opnieuw de handen ineen om de deze aangrijpende voorstelling in het seizoen 2022-2023 op tournee te brengen.
In oktober 2022 zullen wij eerst verschillende theaters in Israël aandoen. Vanaf april 2023 willen wij in Nederland op tournee.
Op aanvraag is er een digitale registratie van de voorstelling te bekijken.
"In Aan de vooravond speelt een van die patiënten de hoofdrol: Aaron Waterman, het ene moment volkomen helder, het andere moment pratend met de doden, het ene moment liefdevol, het andere moment cynisch en kil. Een rol die Bas Keijzer op het lijf is geschreven, niet in de laatste plaats omdat hij de galgenhumor die in Assers tekst volop aanwezig is gretig uitvergroot. In zijn wanen denkt Aaron een roemrucht verleden als acteur en revuester te hebben, tijdens de voorstelling nadrukkelijk ten tonele gebracht. De innerlijke strijd van beide ‘leerling-krankzinnigenverplegers’ Matthieu en Barend wordt invoelbaar gespeeld door Lester van Olffen en Peter Boven, net zoals Emma Remmelts (Judith) en Jessica Zeylmaker (Rosa) hun keuzes overtuigend over het voetlicht brengen."
recensie Theaterkrant Henri Drost
Omschrijving
Je bent verpleger in een joodse psychiatrische inrichting en je weet dat de Duitse bezetter op het punt staat de patiënten op te halen voor deportatie naar Auschwitz. Wat zou jij doen? Vluchten of blijven? Kies je voor de zekerheid van je eigen leven of geef je die zekerheid op voor de veiligheid van anderen?
Aan de vooravond van het leeghalen van de joodse psychiatrische inrichting door de nazi's, staat de verpleging voor de keuze of ze moeten vluchten, of meegaan met de patiënten naar een onbekende bestemming. Komedieschrijver Eli Asser was een van de verplegers. Samen met zijn vriendin, Eefje Croiset, vluchtte hij op 21 januari 1943 uit de inrichting Het Apeldoornsche Bosch. Net als circa 150 andere personeelsleden en 80 patiënten. Bijna 1300 patiënten, onder wie veel kinderen, en 50 verpleegkundigen werden onder erbarmelijke omstandigheden weggevoerd naar vernietigingskamp Auschwitz. Geen van hen is teruggekeerd. Van het overige weggevoerde personeel hebben waarschijnlijk slechts veertien mensen de kampen overleefd.
De voorstelling is geregisseerd door Jori Hermsen. Als regisseur bouwde Hermsen een goed contact op met de familie Asser (dochter Joosje Asser en zoon David Asser) en hij leerde zo naast al het historische materiaal van dichtbij de familie kennen. Door de gesprekken kwam hij erachter wat voor impact deze dramatische gebeurtenis nog steeds heeft op de 2e en zelfs 3e generatie. Hierdoor voegde hij naast de 5 bestaande rollen 1 personage aan het stuk toe: de kleindochter, om zo stem te geven aan de generaties die het hebben overleefd en een koppeling te maken naar het heden. Zij verbeeldt het belang van dit verhaal voor de huidige generatie. Naast een professionele cast bestaande uit: Bas Keijzer, Jessica Zeylmaker, Lester van Olffen, Peter Boven, Emma Remmelts en Marjolein den Boer (stage) spelen en dansen studenten van de Theater Vooropleiding Amersfoort mee in het stuk. Zij belichamen de dolende zielen en plaaggeesten in het hoofd van patiënt Aaron Waterman.
In de pers
Educatie
Bij de voorstelling is een educatieprogramma en lesbrief beschikbaar voor middelbare scholen. Hierin bespreken we de voorstelling aan de hand van 4 thema's: Vluchten, Veiligheid, Vriendschap en Vrijheid. In het toneelstuk komen deze aspecten voortdurend aan de orde. Ze zijn ook verweven met elkaar, zoals ze die laatste avond ook verweven waren voor:
-Eli Asser (Matthieu in het stuk)
-Zijn vriendin Eva Croiset (Judith in het stuk)
-Zijn beste vriend Remi Frank (Barend in het stuk)
-En verpleegster/ vriendin Rosa
Deze thema's zijn nog altijd actueel en zullen de leerlingen op hun eigen manier aanspreken.
Specificaties
Speelperiode Israël: oktober 2022
Speelperiode Nederland: april t/m juni 2023
Speelt in: schouwburgen lijsttoneel
Speelduur: het stuk bestaat uit 2 delen van 60 min (excl pauze)
Technische specificaties: +/- 11 x 8 (b x d)+ trekhoogte 12m
Aantal spelers op de vloer: 6 acteurs en 8 ensemble leden.
Vraagprijs: tussen de 3000 en 4000 euro exl 10% AR per voorstelling.
Bekijk de registratie (tot 1 januari 2022) via deze link: medialive.nl/orpheus/adva
wachtwoord: Orpheus_2021
De registratie is zonder publiek opgenomen een aantal maanden voor de première. Daarna zijn nog een aantal belangrijke aanpassingen gedaan en is de voorstelling ook qua spel veel beter geworden. Maar wel goed om te kijken voor een indruk.
Eli Asser schrijver
Elias (Eli) Asser (Amsterdam 1922 - 2019) was scenarioschrijver en tekstdichter. Hij werkte veel samen met Annie M.G. Schmidt en Harry Bannink. Publieke bekendheid verwierf hij o.a. met MiMoZa, 't Schaep met de 5 pooten en Citroentje met suiker. Zijn laatste actieve jaren, na zijn hartinfarct, legde Asser zich toe op werk, waarbij zijn Joodse achtergrond een belangrijke rol speelde. Toen schreef hij ook Aan de vooravond.
op foto: trouwfoto Eli Asser en Eefje Croiset in 1945
"Met Aan de vooravond schreef Eli Asser een persoonlijk theater monument speciaal voor de volgende generaties. Met zijn vlijmscherpe pen laveert hij tussen humor en drama. Niet bang om aan de werkelijkheid voorbij te gaan en zo de waarheid te doorgronden. Zonder hun sprong over de sloot, die hij samen met zijn vrouw Eefje Croiset heeft gemaakt, was er nooit een 2e en 3e generatie Asser/ Croiset geweest. En kon het verhaal niet zo mooi via dit stuk op de planken worden gebracht. Ondanks dat het bestaansrecht zegeviert voel je het schuldgevoel in elke porie van het stuk en zingen de levende doden "wij zijn er ook nog, hallo!". Aan de Vooravond stelt je voor een menselijk dilemma. Kies je voor de zekerheid van je eigen leven of
geef je die zekerheid op voor de veiligheid van anderen? Wat zou jij doen? Vluchten of blijven? Een stuk waar ik, als regisseur, graag mijn tanden in zet en net als Eli nieuwe generaties mee wil bereiken."
Jori Hermsen regie
Jori Hermsen (Zevenaar, 1983) is een Nederlandse regisseur, producent, acteur en docent. Hij studeerde af aan de acteursopleiding in Utrecht (HKU) richting acteur- theatermaker. Na zijn afstuderen is hij zich vooral gaan richten op het regisseren. In 2006 richtte hij Theatergroep Sonja op waar hij tot 2014 meerdere voorstellingen heeft geproduceerd en geregisseerd. In 2015 is Theatergroep Sonja overgegaan in stichting Jori Hermsen Producties. Onder deze stichting produceert en regisseert hij nu veel eigen werk. Ook regisseert hij in opdracht bij andere groepen zoals De Waterlanders. Voor zijn voorstellingen put hij zowel uit nieuw als bestaand toneelrepertoire, waarin de eeuwige zoektocht van de mens naar houvast voelbaar is. Zijn regies zijn sociaal-maatschappelijk, beeldend, poëtisch, muzikaal en vaak aangrijpend.
Naast zijn werkzaamheden als regisseur is hij directeur/mentor/ docent bij de 4-daagse Theater Vooropleiding Amersfoort en werkt hij bij gelegenheid als freelance acteur. Samen met Theater Orpheus werkt hij op dit moment aan een nieuw op te richten stadsgezelschap in Apeldoorn.
"Ik ben er trots op in dit stuk te mogen staan. Het onderliggende thema van Aan de Vooravond, vluchten of je bekommeren om de veiligheid van anderen, geeft een diepere lading aan de voorstelling. Ik zou het niet kunnen opbrengen om eens naar Auschwitz of Westerbork te gaan, alleen of met mijn gezin. Dan zak ik echt door mijn hoeven, dat weet ik nu al. Wel vind ik het uitermate belangrijk om de verhalen van de oorlog door te geven aan mijn twee kinderen, want het wordt altijd gezegd maar het is ook waar: dit mag nooit meer gebeuren!”
Bas Keijzer acteur
Bas Keijzer (Schoonhoven, 1973) Al op jonge leeftijd wist hij dat hij acteur wilde worden. Sinds zijn afstuderen in 1999 aan de toneelschool te Utrecht is Bas actief als acteur in de theater-, film- en televisiewereld. Bas speelde in diverse toneelproducties van de Paardenkathedraal te Utrecht. Ook was hij te zien bij het Nationale Toneel en Bos Theater Producties. Bas was verder lange tijd te zien in de muzikale voorstelling 'War Horse'. Tot eind juli 2017 speelde Bas in de musical 'Ciske de Rat'. In 2018 heeft hij meegespeeld in de openluchtvoorstelling 'Welstaat' in Frederiksoord. Films als 'Scheepsjongens van Bontekoe' en 'De storm' schreef hij al op zijn naam. Bas Keijzer was in 2010 te zien in de film 'De Eetclub' en eind 2011 in 'Bennie Stout'. In 2012 zagen we hem in de bioscoop in 'Nova Zembla' en 'Black Out'. In deze laatste film werd hij voor zijn rol genomineerd voor een Gouden Kalf. Verder werkte hij mee aan de films 'T.I.M.', 'Verzet', ´Lucia de B.','Tonio' en 'Kleine IJstijd'. Ook over de grens laat Bas van zich zien met rollen in de Franse film 'Gangsterdamn', de Amerikaanse productie 'Kill Switch' en de Zweedse televisieserie 'Arne Dahl'. De meest recente film waarin Bas speelt is Kruimeltje/ en de strijd om de Goudmijn als boef Eduard.
In "Aan de vooravond" speelt hij de hoofdrol patiënt Aaron Waterman.
"Een verhaal dat altijd actueel is, want in tegenstelling tot vele voorstellingen over de Tweede Wereldoorlog staan in Aan de vooravond niet heldhaftige keuzes of bewonderingswaardige acties van verzet centraal, maar het morele dilemma: op welk moment kies je voor lijfsbehoud in de wetenschap dat de ander zo lang mogelijk bijstaan voert tot een zekere dood?"
recensie Theaterkrant Henri Drost
Credits
Producenten Jori Hermsen Producties en Theater Orpheus
Regie Jori Hermsen
Tekst Eli Asser
Spel Bas Keijzer, Jessica Zeylmaker, Lester van Olffen, Peter Boven, Emma Remmelts en Marjolein den Boer
Ensemble Theater Vooropleiding Amersfoort
Scenografie Trudy Hekman
Kostuums Jessica Zeylmaker
Lichtontwerp Uri Rapaport
Choreografie Sophia van der Putten
Zang coaching Melissa Vos en Irene de Haan
Muziek o.a. Tonny Eyk en Erik Woltmeijer
Moderator randprogramma/ educatie Beyke Goris, Elize Kuiper en Timo Lourens
Adviezen Joosje Asser en David Asser
